نگاهی به نظام آموزشی ترکیه

نگاهی به نظام آموزشی ترکیه

آموزشی نوین ترکیه که از زمان تأسیس جمهوری و اصلاحات مصطفی کمال آتاتورک آغاز شده، نظامی است تحت نظارت دولت که در بیشتر بخش­ها از کیفیت قابل قبولی در سطح جهانی برخوردار است. بیشترین قوت نظام آموزشی ترکیه در بخش تحصیلات عالیه به چشم می­خورد – از نظر کمی، در سال 2022 تعداد دانشگاه ­های ترکیه به بیش از 200 دانشگاه (اکثرا دولتی) رسیده که بیشترشان در سی سال اخیر تأسیس شده­اند و همین هم ترکیه را به دومین کشور جهان در سهولت دسترسی به آموزش عالی تبدیل کرده است. از لحاظ کیفی آموزش عالی ترکیه رتبه 43 را در جهان دارد و برخی از دانشگاه­های این کشور در فهرست پانصد دانشگاه برتر جهان جا دارند.

آموزش اجباری در ترکیه 12 سال به طول می­انجامد و هزینه آن از طریق دولت تأمین می­گردد، بنابراین تحصیل در این دوره (در مدارس دولتی) رایگان و برای افراد 6 تا 19 سال اجباریست. در سال 2019، بیش از 97 درصد واجدان شرایط در مدارس ابتدایی ثبت نام کرده بوده ­اند که البته این رقم، به دلیل افزایش تعداد مهاجران و پناهندگان سوری ه­ای که به دلایل مختلف کودکان خود را به مدرسه نمی­فرستند افت شدیدی را نشان می­دهد. درصد زنان شاغل در مقاطع مختلف تحصیلی ترکیه تقریبا به اندازه مردان، و از کشورهایی مانند ژاپن، دانمارک و آمریکا بسیار بالاتر است.

نظام آموزشی ترکیه در طی قرن اخیر تغییرات فراوانی را از سر گذرانده و به خاطر همین تغییرات زیاد، مورد انتقادهای زیادی هم قرار گرفته است. “نظام جدید” آموزشی کشور، که در سال 2012 تصویب شده به نظام 4+4+4 معروف است، که شامل چهار سال آموزش ابتدایی اولیه، چهار سال آموزش ابتدایی ثانویه و چهار سال آموزش متوسطه یا دبیرستان است که در پایان آن دیپلم دبیرستانی به دانش­ آموز تعلق می­گیرد. آموزش­های پیش ­دبستانی و پسادبیرستانی در ترکیه اجباری نیستند. آموزش ابتدایی برای کودکان در ماه سپتامبر بعد از ششمین سال تولدشان آغاز می­شود و در 14 سالگی پایان می­یابد. برای آموزش متوسطه، دانش­آموزان می­توانند به انتخاب خود در دبیرستان­ های عادی، مدارس فنی و حرفه ­ای و یا مدارس مذهبی (امام خطیب) ادامه تحصیل دهند.

انواع آموزش متوسطه در ترکیه

طبق سیستم جدیدی که از سال تحصیلی 2018-2017 در ترکیه برقرار شده، مقطع آموزش متوسطه (دبیرستان) به پنج نوع تقسیم شد که دانش ­آموزان می­توانند در هر یک از آن­ها ادامه تحصیل دهند. از سال 2013 تمامی دبیرستان­های عمومی (Genel lise) به دبیرستان­های آنادولو تبدیل شدند و بنابراین طبق سیستم 4+4+4 فعلی، دیگر دبیرستان عمومی در ترکیه وجود ندارد.

دبیرستان­ های فنی و حرفه ای آنادولو (Mesleki ve teknik Anadolu lisesi)؛ که در کنار آموزش­های نظری شامل دوره­ های حرفه ­ای در موسسات و سازمان­هاست و دانش ­آموزان را برای آینده شغلی و حرفه­ایشان آماده می­کند.

دبیرستان­ های آنادولو (Anadolu lisesi)؛ نوعی از دبیرستان است که بیشتر با هدف تربیت دانش ­آموزان برای موفقیت در آزمون­ های ورودی دانشگاه فعالیت می­کند و عموما سطح باکیفیتی از آموزش و درصد قبولی دانشگاه بالایی دارد.

دبیرستان ­های علوم (Fen lisesi)؛ که دانش‌آموزان با استعداد در رشته­ های علمی را برای دریافت آموزش با کیفیت در زمینه علوم جذب می­کنند.

دبیرستان ­های علوم اجتماعی (Sosyal Bilimler Lisesi)؛ با تأکید بر آموزش قوی در شاخه های مختلف علوم اجتماعی.

دبیرستان­ های امام خطیب (İmam Hatip Lisesi)؛ که مدارسی هستند با محوریت دروس دینی، برای تربیت مبلغ مذهبی و امام جماعت.

مدارس خصوصی

تحصیل در مدارس دولتی (و رایگان) تنها راه درس خواندن در ترکیه نیست. در ترکیه چهار نوع مدرسه خصوصی هم وجود دارد. سطح آموزش مدارس خصوصی معمولا بالاست و فعالیت­ های خارج از برنامه آن­ها می­تواند بسیار جالب و جذاب باشد؛ اما برای استفاده از این مدارس باید هزینه ­های سنگینی بپردازید. معمولا این نوع مدارس برای والدین سالانه بین ده تا حتی صدها هزار لیر هزینه دارند، و هزینه­های جانبی از کتاب گرفته تا سفرهای تفریحی هم جداگانه دریافت می­شود.

مدارس خصوصی ترکی. در این مدارس که توسط اتباع و یا شرکت­های ترک تأسیس می­شوند مواد درسی آموزشی کشوری در مقاطع پیش دبستانی تا متوسطه ارائه می­گردد، و در کنار آن آموزش­ها و فعالیت­های اضافه بر سازمان هم برای دانش­آموزان مهیا می­شود

مدارس خصوصی اقلیت­ها. این مدارس از زمان حکومت عثمانی ایجاد شده­­اند و به اقلیت­هایی مانند یونانیان، ارامنه و یهودیان اختصاص دارند.
مدارس خصوصی اتباع خارجی. این دسته مدارس هم از یادگارهای دوران عثمانی هستند و توسط ملیت­های مختلف مقیم ترکیه، از فرانسوی گرفته تا آمریکایی تأسیس و اداره می­شوند. امروزه اتباع ترک هم می­توانند در این مدارس تحصیل کنند اما باید شهریه­های سنگینی بپردازند.

موسسات خصوصی بین­ المللی. بسیاری از موسسات آموزشی خصوصی جهان در ترکیه هم شعبه دارند و تحت نظارت و با تأیید دولت ترکیه به عنوان مدارس خصوصی فعالیت می­کنند.

آموزش عالی

پایه آموزش عالی نوین در ترکیه هنگامی گذاشته شد که در دهه 1930 و به پیشنهاد آلبرت اینشتین، دولت آتاتورک بیش از هزار نیروی دانشگاهی را جذب و استخدام کرد. بسیاری از این آکادمیسین­ها پروفسورهای مشهوری بودند که از سلطه نازی­ ها در آلمان فرار می­کردند. این گروه نخبه، که بیشترشان متخصصین علوم و صنایع مدرن بودند، مدیریت بیشتر موسسات فنی و پزشکی آموزش عالی استانبول را عهده­دار شدند و به تربیت دانشجو پرداختند.

امروزه آموزش عالی در ترکیه برای جوانانی که دوره متوسطه را به پایان رسانده باشند و در آزمون ورودی موفق شوند در قالب هفت نهاد و موسسه در دسترس است: دانشگاه ­­ها، دانشکده ­ها، انستیتوهای آموزشی، مدارس آموزش عالی، مدارس فنی و حرفه­ای آموزش عالی، کنسرواتوارهای موسیقی و مراکز تحقیقاتی. بسیاری از دانشگاه­ های ترکیه دولتی هستند و با حمایت­ های دولت، شهریه بسیار ناچیزی از دانشجویان دریافت می­کنند، اما دانشگاه­ ها و موسسات آموزش عالی خصوصی هم در این کشور وجود دارند و شهریه ­های آن­ها می تواند به مبالغ هنگفتی بالغ شود. امکان استفاده از بورس­ های تحصیلی هم برای ترک­ ها و حتی خارجیان، با احراز شرایط خاصی، وجود دارد.

دانشگاه ­های ترکیه در همکاری کامل با دانشگاه­ های اروپایی در برنامه ­هایی مانند سوکراتس و اراسموس کاملا فعال هستند و هرساله صدها دانشجو بین دانشگاه های اروپا و ترکیه مبادله می­شوند. از بهترین دانشگاه ­های ترکیه می­توان دانشگاه آنادولو در اسکی­ شهیر، دانشگاه استانبول، دانشگاه فنی خاورمیانه (ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ) در آنکارا، دانشگاه حاجت ­تپه استانبول، دانشگاه اولوداغ بورسا، دانشگاه فنی استانبول، دانشگاه چانکایای آنکارا و غیره را نام برد.