استانبول سرا مرجع اطلاعات استانبول برای فارسی زبانان
مسجد ایاصوفیه،نگین شهر استانبول
موزه ایاصوفیه استانبول (Hagia Sophia Museum) در بخش اروپایی استانبول و در محله ای پر رفت و آمد و توریستی، در جوار هتل ها، مراکز خرید، و دیدنی های توریستی شهر واقع شده است. مسجدسلطان احمد (یکی دیگر از جاذبه های گردشگری استانبول) از معروفترین همسایه های مسجد ایاصوفیه است. همچنین کاخ توپکاپی، نخستین کاخ پادشاهان عثمانی در ترکیه، فاصله اندکی با ایاصوفیه دارد. ایاصوفیه که یکی از شناخته شده ترین نشانه های استانبول است، در میدانی به همین نام (میدان ایاصوفیه)، در محله سلطان احمد قرار دارد.
تاریخچه مسجد ایاصوفیه استانبول
مسجد ایاصوفیه که به معنی «خرد مقدس» است، در اصل یک کلیسای جامع متعلق به قرن ششم در قسطنطنیه (استانبول امروزی) بود.این بنا در زمان امپراطوری بیزانس به عنوان یک کلیسا ساخته شده و در زمان امپراطوری عثمانی تبدیل به یک مسجد شد.
ابعاد ایا صوفیه برای هر سازهای که از استیل ساخته نشده باشد بسیار عظیم و دور از باور است. بر اساس نقشه، طول بنا ۸۲ متر و عرض آن ۷۳ متر بوده و گنبد آن ۳۳ متر قطر دارد.در طول عمر ۱۴۰۰ ساله این بنا، از آن به عنوان کلیسای جامع، مسجد و موزه استفاده شده است. در زمان ساخت این سازه، قسطنطنیه پایتخت امپراطوری بیزانس بود.
این دولت که به طور رسمی مسیحی به شمار میرفت، در اصل نیمه شرقی امپراطوری روم را تشکیل میداد که بعد از سقوط آن به طور مستقل ادامه یافت.داستان ساخت ایا صوفیه از سال ۵۳۲ میلادی آغاز شد، زمانی که آشوب «نیکا» به جان قسطنطنیه افتاد.
در آن زمان امپراطور «ژوستی نین اول» پنجمین سال حکومت خود را سپری میکرد و بین مردم نیز بسیار بدنام شده بود. مردم از مالیاتهای سنگین تحمیلی به سطوح آمده و خواهان برکناری ژوستی نین بودند. در طی آشوبها کلیسای ایا صوفیه به آتش کشیده شد و ساختمانی جدید باید بر روی ویرانههای آن استوار میگشت.
برای ساخت کلیسای جامع جدید، ژوستی نین به دو مرد به نامهای «آنتمیوس» و «ایزیدور» پیشنهاد داد. آن دو ایا صوفیه را در مدت زمان کمتر از شش سال به سرعت به پایان رساندند. اگر بخواهیم آن را با سازههای معروف قرون وسطایی مقایسه کنیم مانند آن بود که کلیسای جامع نتردام پاریس را کمتر از یک قرن ساخته باشند.
این مدت زمان کوتاه سبب بروز مشکلات فنی در آینده شد. بنا به نوشته مورخان، کارگران مشکلاتی در سقف گنبدی داشته و حین ساخت یک بار قسمت اعظم آن فرو ریخت. دو دهه بعد از پایان ساخت، گنبد یک بار دیگر فرو ریخت.
در زیر گنبد ۴۰ پنجره وجود دارند که نور خورشید را به داخل بنا هدایت میکنند. تابش نور خورشید بر موزاییکهای طلایی داخل ایا صوفیه صحنهای بسیار ملکوتی و آسمانی را شکل میدهد که سبب شگفتی بازدیدکنندگان خواهد شد. تاریخ نگاران میگویند زمانی که ساخت ایا صوفیه به پایان رسید، ژوستی نین گفت: «سلیمان! من از تو جلو زدم.»
شمایل شکنی در ایاصوفیه
تزئینات داخل ایا صوفیه در زمان ساخت بسیار ساده بودهاند؛ برای مثال تصویر صلیبها بسیار به چشم میخورد.
به مرور زمان موزاییککاریهای مختلفی به زینتهای داخل بنا اضافه شدند. تصویر پرتره امپراطور، خاندان امپراطوری، مسیح و غیره بخشی از تزئینات بعدی هستند. طی قرن ۸ و ۹ میلادی یک دوره شمایل شکنی در امپراطوری بیزانس به راه افتاد که سبب تخریب بسیاری از موزاییککاریهای ارزشمند شده و بعد از آن نیز ساخت هر گونه شمایل ممنوع بود.
در این زمان صلیب جزو تزئینات قابل قبولی به حساب میآمد که برای کلیساهای بیزانسی به کار میرفت. این جریان شمایل شکنی برای ترس از آن بود که بیننده احترام و ستایش خود را به جای آن که معطوف آن قدیس کند، متوجه تصویر وی کند.
تبدیل ایاصوفیه به مسجد
فصل دیگر زندگی ایا صوفیه از سال ۱۴۵۳ آغاز شد. در آن سال امپراطوری بیزانس به پایان رسید و شهر قسطنطنیه به دست ارتش امپراطوری عثمانی افتاد.ایاصوفیه با عظمت و زیبایی خاصش خیلی زود توجه حکمرانان عثمانی را به خود جلب کرد. در همین زمان بود که چهار مناره به بنا اضافه گردید.
در داخل بنا نیز موزاییککاریها پشت یک لایه رنگ زرد پنهان شده و تصویر چهار خلیفه را بر روی ستونها نصب کردند.سبک معماری مسجد ایاصوفیه به ویژه گنبدهایش بر روی معماری عثمانی تأثیر به سزایی داشت که یکی از بناهای متأثر از آن، مسجد آبی استانبول متعلق به قرن ۱۷ است.
موزه امروزی ایاصوفیه
در سال ۱۹۳۴ دولت ترکیه ایاصوفیه را تبدیل به یک موزه کرد. مجلس ترکیه و وزرا به این نتیجه رسیدند که با تبدیل این گوهر معماری به یک موزه، کل جهان شرق برای دیدن آن جذب میشوند و به دانش و اطلاعات عموم افزوده خواهد شد.
تحقیقات، ترمیم و بازسازی مسجد ایاصوفیه تا به امروز ادامه دارد. این نقطه گردشگران استانبول را همواره به سمت خود میکشاند و تبدیل به بخشی از بافت فرهنگی شهر در زمانهای گذشته و امروز شده است.
نحوه دسترسی به مسجد ایاصوفیه استانبول
برای رفتن به موزه مسجد ایاصوفیه تمام وسایل نقلیه عمومی به راحتی در دسترس است. شبکه اتوبوس، مترو و تراموای استانبول با برپایی چندین ایستگاه در محله سلطان احمد، رفت و آمد گردشگران را به مسجد ایاصوفیه، مسجد سلطان احمد، کاخ و موزه توپکاپی و سایر دیدنی های این منطقه تسهیل کرده اند. فاصله مسجد ایاصوفیه تا موزه و کاخ توپکاپی 5 دقیقه پیاده روی است.بازدید از مسجد و موزه ایاصوفیه استانبول در تمام ایام هفته امکان پذیر است. گردشگران می توانند در پاییز و زمستان از ساعت 9 صبح تا 17 و در بهار و تابستان از 9 صبح تا 19 به بازدید از این اثر تاریخی بپردازند. فراموش نکنید؛ حتماً باید حداقل یک ساعت پیش از زمان بسته شدن موزه ایاصوفیه، بلیت بخرید.
نقشه و موقعیت جغرافیایی مسجد ایاصوفیه استانبول
